Voor diverse gemeentes op de Utrechtse Heuvelrug voert BZ Ingenieurs & Managers grondwateronderzoeken uit. De onderzoeken zijn met name gericht op grondwateroverlast door de extreme hoeveelheid neerslag die de afgelopen periode is gevallen.

De effecten van de extreme hoeveelheid neerslag van afgelopen jaar zijn goed zichtbaar op de grondwaterstanden van de Utrechtse Heuvelrug. In sommige delen van de Utrechtse Heuvelrug staan de grondwaterstanden een meter hoger dan het gemiddelde van de afgelopen 20 jaar. De hogere grondwaterstanden leiden met name tot grondwateroverlast op de flanken van de Utrechtse Heuvelrug.

BZ Ingenieurs & Managers is actief betrokken bij diverse projecten in deze regio, waar we onze kennis inzetten om tot duurzame en klimaatbestendige oplossingen te komen.

De gemeente Zwartewaterland gaat de komende jaren in de wijk Binnenlanden West in Genemuiden aan de slag met rioolvervanging, afkoppelen van hemelwater en het klimaatbestendig maken van de wijk.

De gemeente Zwartewaterland gaat de wijk Binnenlanden West in Genemuiden herinrichten met een toekomstgerichte aanpak. Door de geplande rioolvervanging en de aanleg van een ‘blauwe HWA-ader’ wordt de wijk voorbereid op de klimaatveranderingen van morgen. Voor de gemeente hebben wij een uitgebreid grondwateronderzoek uitgevoerd, om de risico’s op grondwateroverlast en grondwateronderlast voor nu en in de toekomst te bepalen.

Voor een klimaatbestendige wijk is van belang dat de grondwaterstanden niet te hoog worden. De grondwaterstanden moeten ook niet te laag worden, omdat daarmee risico ontstaat op paalrot van de funderingen en op extra maaivelddaling. BZ Ingenieurs & Managers heeft de gemeente geadviseerd in een grondwatersysteem dat rekening houdt met grondwateroverlast als funderingsschade, waardoor Binnenlanden West een duurzame en leefbare wijk blijft voor de toekomst. Hiervoor is onder andere een funderingsdatabase opgesteld voor de wijk Binnenlanden West en zijn de woningen met houten palen in beeld gebracht.

De Oude Ketelmakerij is een voormalig bedrijventerrein in Hengelo dat getransformeerd wordt tot woongebied. De gemeente wilde een groenblauwe inspiratie geven aan de bestaande inrichtingsideeën, waarbij de woningbouwopgave hetzelfde blijft en de principes van “water en bodem sturend” worden toegepast.

Met de projectgroep van de gemeente hebben we de eisen en wensen ten aanzien van groen en water in beeld gebracht. In en door een tweetal ontwerpateliers met de projectgroep en Buro Stedenbouw hebben we dit in fasen uitgewerkt naar structuurdragers voor groen, blauw en spelen. Deze structuurdragers hebben we verduidelijkt met sfeerbeelden en een inrichtingsschets.

Om de benodigde ruimte voor water in de inrichtingsschets realistisch te laten zijn hebben we de benodigde ruimte voor water bepaald. Hierbij wordt het water oppervlakkig ingezameld en getransporteerd naar wadi’s, daar verzameld en vertraagd geïnfiltreerd en afgevoerd naar het oppervlaktewater. De wadi’s zijn ingepast in de inrichtingsschets.

Het groenblauwe inrichtingsmodel is een inspiratiedocument voor de verdere uitwerking en samenwerking met de ontwikkelende partij. Hiermee wordt de ontwikkelende partij geënthousiasmeerd om de openbare ruimte in het gebied een groenblauwe “plus” te geven. Ook is het een onderbouwing van de gemeente voor de te volgen procedures en de op te stellen groene en blauwe paragraaf van het bestemmingsplan.

Grondwater en begraafplaatsen gaan niet altijd samen. Het Besluit op de Lijkbezorging vraagt een grote ontwatering, zeker voor dubbellaags begraven. BZ Ingenieurs & Managers helpt u bij het in beeld brengen van de grondwaterstanden op een begraafplaats en adviseert oplossingen wanneer de grondwaterstanden te hoog zijn.

Wilt u meer informatie over grondwater op begraafplaatsen? Bekijk het productblad hiernaast of neem contact op met Maaike Klein Overmeen. We bespreken graag de mogelijkheden.

In 2023 heeft de gemeente Bodegraven een herinrichting van de Wijk Elzenhof in Bodegraven uitgevoerd. Bewoners ervaren sinds de herinrichting aanzienlijk meer (grond)wateroverlast dan voorheen. BZIM heeft met een feitelijk en onafhankelijk onderzoek onderzocht of de ervaringen van de bewoners kloppen. Ook heeft BZIM geadviseerd over maatregelen en verantwoordelijkheden binnen het stedelijk (grond)waterbeheer.

Bij de herinrichting is het openbaar terrein opgehoogd met BIMs (een licht ophoogmateriaal) en is de wijk bovengronds opnieuw ingericht. Het gemengde rioolstelsel is vervangen door een gescheiden stelsel. Het hemelwaterstelsel heeft twee functies gekregen: het afvoeren van hemelwater en reguleren van grondwaterstanden (DIT-riool).

Om het effect van het nieuwe hemel- en grondwatersysteem op de grondwaterstanden te bepalen hebben we een onderzoeksplan opgesteld. Het onderzoek is onafhankelijk uitgevoerd, op basis van feiten. Tegelijkertijd hebben we ook geluisterd naar de ervaringen van de bewoners en bouwkundige kenmerken van de woningen in kaart gebracht. De werking van het aangelegde systeem is beoordeeld op basis van revisietekeningen en een veldbezoek.

In de wijk zijn voor, tijdens en na de werkzaamheden grondwaterstanden gemonitord. De grondwatersituatie vooraf en na herinrichting zijn met elkaar vergeleken. Hierbij is ook de reactie door de neerslag op de grondwaterstanden meegenomen. Uit de meetdata blijkt dat het DIT-systeem een stabiliserende werking heeft op de grondwaterstanden. De mogelijke oorzaken van de overlast hebben we gerapporteerd en we hebben een advies opgesteld voor de
te nemen maatregelen. Ook hebben we de verantwoordelijkheden binnen het stedelijk (grond)waterbeheer voor gemeente, waterschap én perceeleigenaar toegelicht.

In het Bloemenkwartier in Woerden is een rioolvervanging gepland. De woningen zijn deels gefundeerd op staal en deels op houten palen waarbij risico is op paalrot door de huidige lage grondwaterstanden. Door de rioolvervanging wordt de mogelijke drainerende werking van de oude riolering weggenomen en zal de grondwaterstand stijgen. Dit is een positief effect in de zomer maar een negatief effect in de winter. We hebben een uitgebreid onderzoek uitgevoerd om te bepalen of en waar welke maatregelen nodig zijn om het risico op paalrot te verminderen dan wel grondwateroverlast te voorkomen.

Het onderzoek bestond uit een combinatie van archiefonderzoek en veldwerk. Het archiefonderzoek bestond uit het beoordelen van bouwtekeningen om het niveau van het bovenste funderingshout te bepalen. Het veldwerk bestond uit het bepalen van de bodemopbouw en monitoring van grondwaterstanden om de grondwaterfluctuaties in beeld te krijgen. Deze gegevens hebben we in samenhang beoordeeld met informatie over de riolering (bob en rioolinspecties) en de funderingsgegevens. We hebben bepaald of en waar de oude, lekke riolering drainerend werkt, wat de invloedssfeer hiervan is en in hoeverre de grondwaterstand gaat stijgen na rioolvervanging (en zonder het
meeleggen van drainage). Vervolgens zijn we met een GIS analyse nagegaan of en bij welke woningen sprake is van risico op droogstand van de houten paalfunderingen in de huidige situatie. Daarnaast zij we nagegaan bij welke
woningen het risico op droogstand wordt opgeheven na rioolvervanging.

We hebben bepaald dat door de rioolvervanging de grondwaterstand in een deel van het gebied dusdanig gaat stijgen dat drainage nodig is om grondwateroverlast te voorkomen. Bij een deel van de woningen stijgt de grondwaterstand onvoldoende. Hier blijft een risico op paalrot bestaan; aanvullende infiltratie is nodig. Daarom is geadviseerd om gelijktijdig met de rioolvervanging in dit deelgebied een DIT-systeem aan te leggen. Voor de infiltratie wordt gebruik gemaakt van het oppervlaktewater. Hiervoor hebben we de watervraag bepaald.

Met het onderzoek hebben we voor de gemeente Woerden aangetoond en onderbouwd dat gelijktijdig met rioolvervanging aanleg van deels drainage en deels een DIT-systeem een kostenefficiënte en doelmatige maatregel is voor het Bloemenkwartier om het risico op schade aan woningen door droogstand van houten palen of te hoge grondwaterstanden te minimaliseren. Tot slot hebben we het schetsontwerp en het functioneel ontwerp opgesteld inclusief toelichting op de gekozen ontwerpprincipes.

In het project “DNA van de stad en omgeving” is onderzocht of zoetwater in de zandige kreekruggen kan worden geïnfiltreerd om verzilting en verdroging tegen te gaan. Een deel van de kreekruggen in Middelburg lijkt volgens dit archiefonderzoek hiervoor kansrijk. Om de kansen voor infiltratie te concretiseren hebben we voor de gemeente Middelburg de volgende vragen beantwoord via veldwerkzaamheden, monstername en monitoring van de grondwaterstanden in de kreekruggen:

• Wat is de dikte van de afsluitende kleilaag op de kreekruggen?
• Wat zijn de fluctuaties van de stijghoogte in de kreekruggen over een jaar?
• Wat is de doorlatendheid van de zandige kreekrug?
• Wat is het zoutgehalte van het grondwater in de kreekruggen?

De dikte van de kleiige deklaag op de kreekruggen varieert van 0 tot 6 m dikte. Hoe dikker de kleilaag hoe minder praktisch het is om het hemelwater te infiltreren in de kreekrug. De
doorlatendheid van het zand in de kreekruggen hebben we bepaald met falling head proeven. Hieruit is geconcludeerd dat niet alle kreekruggen een voldoende doorlatendheid hebben voor infiltratie. Hoe meer silt in het zand zit, hoe lager de doorlatendheid. De stijghoogte in de kreekrug is overal lager dan de freatische grondwaterstanden. Het regenwater kan dus naar de kreekrug infiltreren, hetzij via doorsnijdingen van de deklaag door het rioolcunet, hetzij door verticale infiltratieputten. En het water in de kreekrug is inderdaad zoet gebleken. De resultaten hebben we vertaald naar een concrete kansenkaart met een aantal kansrijke kreekruggen in Middelburg. Gemeente Middelburg gaat op de kansrijke kreekruggen afkoppelprojecten starten en het hemelwater infiltreren in deze kansrijke kreekruggen. Hiermee wordt de zoetwatervoorraad onder Middelburg aangevuld.

Bewoners van dijkwoningen aan een oude waterkering ervaren een toename van vochtproblemen. We hebben samen met de gemeente een bijeenkomst gehad bij de bewoners thuis, waarbij de vochtproblemen zijn getoond en mogelijke oorzaken zijn besproken.

Om de werkelijke oorzaak te achterhalen hebben we in overleg met de bewoners een onderzoeksplan opgesteld waarbij onder meer in de dijk, bij de woningen en in de achtertuin peilbuizen zijn geplaatst en de grondwaterstanden zijn gemonitord. Op basis van de bodemopbouw en grondwaterstandsmetingen hebben we de mogelijke oorzaken afgepeld, zoals een lek geraakt riool in de dijk dat haar water verliest of extra infiltratie van regenwater door groenperkjes op de dijk. Uit analyse is gebleken dat dit niet de oorzaak kan zijn. Vervolgens is naar voren gekomen dat er een oude, onbekende waterleiding en nóg een oude gietijzeren weesleiding aanwezig is in de dijk. Deze oude leidingen waren gaan lekken. Deze leidingen zijn door het waterleidingbedrijf gerepareerd waarmee de oorzaak van de toename van de vochtproblemen is weggenomen.

Met dit onderzoek zijn de klachten van de bewoners serieus opgepakt en is de oorzaak van de toename van de vochtproblemen aangepakt. Overigens is het grondwaterpeil aan de dijkzijde hoger dan de vloer van het souterrain (tuinkamer). Dit is niet ongebruikelijk; dijkwoningen behoren tegen het vocht bestand te zijn. Indien de vochtproblemen niet volledig weggaan, is het vervolgens aan de woningeigenaren om middels bouwkundige maatregelen de woning waterdicht te maken en te houden.

Snel en efficiënt een beeld van (wateroverlast)ervaringen van inwoners van bijvoorbeeld een wijk? Daarvoor is een internet enquête een goede tool. Wij hebben veel ervaring met internet enquêtes over onder andere wateroverlast, grondwateroverlast, wateronderlast en verdroging.

We verzorgen de uitnodigingen voor de enquête, faciliteren de enquête via onze website en staan bewoners te woord als ze de enquête liever telefonisch willen doornemen. Na afloop van de enquête rapporteren we de resultaten overzichtelijk en binnen de privacy-kaders van AVG. Door slim vragen te stellen, achterhalen we of en welke problemen bewoners ervaren, en wanneer. Op basis van de informatie krijgt u een (ruimtelijk) beeld van de ervaren waterproblemen en mogelijke oorzaken. We vragen naar bouwkundige kenmerken van woningen. Hiermee kunnen bijvoorbeeld de maatregelen tegen wateroverlast of -onderlast op maat gemaakt worden voor uw specifieke wijk.

Natuurlijk kunnen we onze internet-enquêtes ook inzetten voor andere vragen die u aan bewoners wilt stellen. Denk bijvoorbeeld aan ervaringen met het ophalen van afval (gft, papier, plastic, rest), of het inventariseren van wensen van de bewoners bij een herinrichting van een buurt. We informeren u graag verder naar de mogelijkheden.

De gemeente Emmen heeft een actief grondwatermeetnet van 74 freatische peilbuizen en wilde een optimalisatieslag van haar actuele grondwatermeetnet. BZIM heeft een advies geschreven over een optimalisatieslag waarmee de gemeente Emmen het grondwaterbeleid kan actualiseren ten behoeve van het GRP. De bestaande meetdoelen zijn herijkt in een tweetal workshops. Naast de grondwater- en rioleringspecialisten zijn hierbij ook de mensen van de afdeling projecten en van het bodemdalingsloket van de gemeente betrokken.

Op basis van de herijkte meetdoelen én ervaringen in het meetnet, klachten van inwoners en projecten (rioolvervanging, reconstructie, nieuwbouw) heeft BZIM bepaald waar peilbuizen kunnen vervallen, welke peilbuizen behouden moeten worden en waar peilbuizen bij moeten komen.

Daarnaast hebben we voor de gemeente een handleiding geschreven hoe peilbuizen te plaatsen. Hiermee wordt een eenduidige plaatsing en afwerking van peilbuizen binnen de gemeente gewaarborgd. Dit verhoogt de kwaliteit en betrouwbaarheid van de grondwatermetingen in de gemeente Emmen.

De gemeente Hengelo ontving van een aantal bewoners meldingen van vochtoverlast in de woning. Op verzoek van de gemeente heeft BZIM op locatie onderzoek gedaan naar de aard, oorzaak en omvang van de ervaren vochtoverlast. Deze onderzoeken op locatie betrof een visuele inspectie van de woning met kruipruimte en een interview met bewoners.

De verzamelde gegevens hebben we gecombineerd met de resultaten van een bureauonderzoek (maaiveldhoogte, gemeentelijk grondwatermeetnet, riolering, etc). Het resultaat was een notitie met bevindingen, advies hoe de situatie ter plaatse te verbeteren of welk nader onderzoek uit te voeren. Op de eerste locatie hebben we de gemeente geadviseerd om drainage aan te leggen op openbaar terrein. Op de tweede locatie bleek grondwater niet de oorzaak van de ervaren vochtoverlast en hebben we de bewoner advies gegeven hoe/wat verder te onderzoeken wat zijn problemen veroorzaakt. Om de situatie over te brengen naar de bewoners, hebben we de bevindingen samengevat in een schematische weergave van de grondwatersituatie én bebouwing. Hiermee hebben we het goed kunnen uitleggen naar de bewoners, zodat men (in het tweede geval) zelf goed onderbouwd verder actie kon ondernemen.

In het centrum van Groesbeek stromen van oudsher een aantal beken. Bij de Hervormde kerk is een bron aanwezig, die de laatste jaren is drooggevallen. BZIM heeft voor de gemeente Berg en Dal met een bureaustudie onderzocht of en hoe het mogelijk is om de beken in Groesbeek weer te laten stromen.

Met een geohydrologisch onderzoek is het brongebied van de Groesbeek in kaart gebracht. Waardoor wordt de bron van de Groesbeek gevoed? Wat is het intrekgebied van de bron? Met inzicht in het geohydrologisch systeem van de bron, werd duidelijk aan welke knoppen gedraaid kan worden en welke opties afvallen om de Groesbeek (en daarmee de andere beken) weer op een natuurlijke manier van voldoende stromend water te kunnen voorzien.

Conclusie van het geohydrologisch onderzoek was dat de stijghoogte in het grof zandige pakket, waaruit het bronwater op kwelt, tussen 2015 en 2022 is gedaald. Daardoor voert deze bron geen water meer aan de bronvijver en het bekensysteem. De toename van verdamping in het bos door klimaatverandering en interceptie van regenwater door de bomen in het bos in het intrekgebied ten westen van Groesbeek zien wij als belangrijkste oorzaak voor het dalen van de stijghoogte in het grof zandige pakket.